Περιγραφή

Είναι φυτό ποώδες, δηλητηριώδες με ευρεία φαρμακευτική χρήση από τους αρχαίους χρόνους. Ανήκει στην οικογένεια Ranunculacea.
Η φαρμακευτική του δράση οφείλεται σε δυο κρυσταλλικές γλυκοσίδες:
• Την Helleborin που είναι καυστική με οξεία γεύση. Έχει ναρκωτικές ιδιότητες και παραλύει τόσο τους αισθητικούς όσο και τους κινητικούς νευρώνες. Προκαλεί συμπτώματα τύφου, παράλυση μυών, collapsus, οιδήματα.
• Την Helleborein που έχει υπόγλυκη γεύση, είναι καθαρτικό και επιδρά στην καρδιά.

Ιστορικά Στοιχεία

Ο Διοσκουρίδης στο «περί ύλης ιατρικής» σύγγραμμά του το περιγράφει με φύλλα σαν του πλατάνου, με κοντό βλαστό και άνθη «πορφυρά και ροδοειδή στο σχήμα, οι δε ρίζες του, οι οποίες χρησιμοποιούνται στην φαρμακολογία, είναι λεπτές, μέλαινες και μερικές φορές ξεκινούν από μια κεφαλή σαν κρεμμύδι. Επίσης αναφέρει ότι φύεται συνήθως σε τραχείς, κατάξερους και χωματώδης τόπους. Στην Ελλάδα φύεται κυρίως στον Παρνασσό, στον Ελικώνα και στα Αντίκυρα. Επίσης, στο ίδιο σύγγραμμα γράφει ότι ανακατεύεται με φακές και ζωμούς για να χορηγηθεί σαν καθαρτικό και ότι ωφελεί πολύ περιπτώσεις επιληπτικών, μελαγχολικών, μανιακών, αρθροπαθών και παραλυτικών. Ότι βοηθάει στην αμηνόρροια και χρησιμοποιείται για εκτρώσεις. Σε δερματικές παθήσεις χρησιμοποιείται ανακατεμένο με ξύδι στην ανακούφιση λειχήνων, λέπρας κ.α.

Στα συγγράμματα του Ιπποκράτη αναφέρεται πολύ συχνά «ο Ελλέβορος ο μέλας» να χρησιμοποιείται σε πολλές παθήσεις κυρίως ως καθαρτικό.

Έτσι, στο σύγγραμμα του «περί των εντός παθών» το αναφέρει στην θεραπευτική αντιμετώπιση διαφόρων ειδών ίκτερου, τυφού καθώς και σε παθήσεις του ήπατος που δημιουργούν παραισθήσεις (μαύρο ελλέβορο μέσα σε γλυκό κρασί). Επίσης, στο «περί νούσων», 2ο σύγγραμμα, το χρησιμοποιεί σε διάφορα είδη πνευμονίας.

Οι μαθητές του Ιπποκράτη το χρησιμοποίησαν ευρύτατα σε ψυχοπάθειες προκαλώντας τον λεγόμενο «ελλεβορισμό» στον οποίο αναφέρεται ο Hahnemann στο σύγγραμμά του “The Lesser Writings” στο κεφάλαιο “Medical Historical Dissertation on the helleborism of the ancients”.

Σ’ αυτό το σύγγραμμα εκτός των άλλων επισημαίνει και την πληροφορία του Διοσκουρίδη για την θεραπεία των θυγατέρων του Πρωτέα, που είχαν εκδηλώσει μανιακές κρίσεις, από τον Μέλαμπο, κατά την Μυκηναϊκή εποχή, με την χρήση του Ελλεβόρου του μέλανος.

Τοξικολογική δράση

Σε οξεία δηλητηρίαση εμφανίζονται αρχικά σιελόρροια, ναυτία, συνεχείς εμετοί, κοιλιακό άλγος, διάρροια, κράμπες στα πόδια, ωχρότητα, ίλιγγος, φωτοφοβία. Στην συνέχεια παραλήρημα, δύσπνοια, υπνηλία, λήθαργος, σπασμοί και θάνατος.

Σε χρόνια δηλητηρίαση προκαλεί διαταραχή της ροής του Εγκεφαλονωτιαίου υγρού που οδηγεί σε λήθαργο και νωθρότητα στις αντιδράσεις. Επίσης, συμφόρηση περιφερική (ασκίτης, ανά σάρκα οίδημα, ολιγουρία και νεφρική ανεπάρκεια).

Γενικά ομοιοπαθητικά χαρακτηριστικά

Θα μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε την εικόνα του Helleborus σε τρία βασικά χαρακτηριστικά:
• Νωθρότητα (sluggishness)
• Σύγχυση (stupefaction)
• Αναποφασιστικότητα (irresolution)

Από την στιγμή που θα βρεθεί ο ασθενής Helleborus  στο ιατρείο, θα αντιληφθούμε μια μεγάλη αδυναμία του να απαντήσει σε κάθε ερώτημα, ακόμα και το πιο απλό. Αργεί πολύ να απαντήσει στις ερωτήσεις, σαν να μην καταλαβαίνει τι τον ρωτάμε ακόμη και αν αυτό είναι: «Πώς σε λένε;».

Συχνά επαναλαμβάνει την ερώτηση που του κάνουμε. Δείχνει σαν να προσπαθεί να την επεξεργαστεί στο μυαλό του για να την καταλάβει και συχνά η απάντηση που παίρνουμε είναι αόριστη: «Δεν ξέρω».

Υπάρχει μια πτώση στην λειτουργία του νευρικού συστήματος που ξεκινάει από διανοητικές λειτουργίες, όπως μνήμη και εμφανίζεται και στα αισθητήρια όργανα. Φαίνεται ότι το μυαλό δεν μπορεί να επιβληθεί στο σώμα.

Ο Hering το εκφράζει αυτό λέγοντας: “Diminished power of mind over body”.

Έτσι βλέπει ελλιπώς ή δεν δείχνει να καταλαβαίνει αυτό που βλέπει, ενώ δεν έχει κανένα ουσιώδες πρόβλημα στα μάτια. Ακούει ελλιπώς, ενώ τα αυτιά του είναι υγιή. Εμφανίζει απώλεια της γεύσης, ενώ τα γευστικά όργανα είναι τέλεια διαμορφωμένα. Έχει μεγάλη πτώση ή και απώλεια στη μνήμη παρελθόντων γεγονότων. Εδώ το ουσιώδες πρόβλημα είναι η σύγχυση και η δυσκολία επικοινωνίας.

Ένα επακόλουθο της νοητικής ανεπάρκειας του Helleborus είναι η αναποφασιστικότητα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν μπορεί να πάρει ούτε απλές αποφάσεις, π.χ. τι να πάρει, τι να αγοράσει, που να πάει, κ.λ.π. Το Helleborus είναι από τα πιο σημαντικά φάρμακα για την αναποφασιστικότητα.

Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Helleborus, που μπορεί να δούμε κατά την εξέλιξη της σύγχυσης, είναι μια προσπάθεια να φανεί μεγαλοπρεπής, να κάνει μεγάλες πράξεις αν και αισθάνεται ενοχές για την ανικανότητα του να σκέπτεται και να ενεργεί επιτυχώς.

Στην εξέλιξη της η διαταραχή είναι πολύ δύσκολο να περιγραφεί. Ο ασθενής Helleborus αισθάνεται να διαλύεται, να καταρρέει ένα κομμάτι του εαυτού του. Αυτό του δημιουργεί μια απερίγραπτη αίσθηση αγωνίας και τρόμου που δεν μπορεί να εκφράσει.

Όλη του η παρουσία, η έκφραση του προσώπου του, οι αγωνιώδεις αναστεναγμοί δείχνουν την βαρύτητα της κατάστασής τους: τον τρόμο, την σύγχυση, την αγωνία που βιώνει. Στις ερωτήσεις μας για το τι του συμβαίνει άλλοτε δεν μπορεί να απαντήσει καθόλου, άλλοτε θα πει: «Δεν καταλαβαίνω». Σπάνια θα πει: «Είμαι τρομοκρατημένος γιατί θα χάσω το μυαλό μου».

Αυτή η περιγραφή της αγωνίας, της σύγχυσης και του τρόμου είναι το βασικό στοιχείο με το οποίο θα αναγνωρίσουμε τον ασθενή Helleborus.

Σ’ αυτή την κατάσταση, η έκφραση του ασθενούς δείχνει την παράκληση για βοήθεια από τον γιατρό χωρίς να μπορεί να την εκφράσει με λόγια. Συχνά βλέπουμε τέτοιες καταστάσεις αγωνίας και τρόμου σε σοβαρές παθήσεις, στα τελευταία στάδια, όπως λευχαιμία (κυρίως μετά από χημειοθεραπεία), εγκεφαλίτιδες, μηνιγγοεγεφαλίτιδες, νεφρική ανεπάρκεια (στα τελευταία στάδια) και σοβαρές καταστάσεις του αναπνευστικού.

Σε περιπτώσεις φλεγμονών του εγκεφάλου και των μηνίγγων καθώς και σε υψηλούς πυρετούς βλέπουμε την υπερκινητικότητα του ασθενούς Helleborus να εκφράζεται με την κίνηση της κεφαλής δεξιά – αριστερά στο μαξιλάρι (rolling the head day and night).

Ο Γ. Βυθούλκας συνοψίζει τα κύρια χαρακτηριστικά του Helleborus στα εξής:
• Σύγχυση και διανοητική νωθρότητα
• Απώλεια επικοινωνίας και λειτουργίας των αισθητηρίων οργάνων.
• Άγχος και φόβος, επακόλουθα της σύγχυσης. Η αγωνία είναι αποτέλεσμα της απώλειας της προσωπικότητας. Υπερκινητικότητα είναι συχνό αποτέλεσμα του άγχους και του φόβου.
• Αναποφασιστικότητα.
• Πολύ ασθενής μνήμη.
• Αργές απαντήσεις. Σκέπτεται πολύ ώρα.
• Μειωμένη συνεργία του σώματος με το μυαλό, το σώμα δεν ανταποκρίνεται στην θέληση.
• Κινήσεις δεξιά-αριστερά της κεφαλής σε φλεγμονές εγκεφάλου και μηνίγγων.
• Ινιακοί πονοκέφαλοι που είναι καλύτερα όταν κλείνει τα μάτια.

Έχοντας στο μυαλό μας αυτή την γενική κατάσταση για τον ασθενή Helleborus, που εκφράζεται άλλοτε σε μικρό βαθμό άλλοτε σε μεγαλύτερο, ώστε πολλές φορές να μας δίνει την εικόνα ψύχωσης, ας δούμε τα κυριότερα επιμέρους συμπτώματα κατά περιοχές του οργανισμού.

Διανοητική εικόνα – MIND

Στην διανοητική σφαίρα υπάρχει η κατάσταση που προαναφέραμε με βασικά χαρακτηριστικά:
• Νωθρότητα (sluggishness)
• Σύγχυση (stupefaction)

Σε βαριές εγκεφαλικές παθήσεις όπως είναι οι κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, εγκεφαλονωτιαίες μηνιγγίτιδες, φλεγμονές του εγκεφάλου, υδροκέφαλος, μπορεί να έχουμε πλήρη ή μερική κατατονία (stupor).

Χαρακτηριστική εικόνα σε μηνιγγίτιδα είναι ο ασθενής να είναι ξαπλωμένος ανάσκελα, με μισάνοικτα τα μάτια και να κινεί συνεχώς το κεφάλι του αριστερά δεξιά με έκφραση αγωνίας.

Σε πιο ήπιες καταστάσεις φαίνεται η αδυναμία του μυαλού να ελέγξει την μυϊκή λειτουργία του σώματος, σαν να έχει μπλοκάρει αυτή η συνεργασία.

Κάνει πχ. μεγάλη προσπάθεια για να κρατήσει κάτι στο χέρι του, και αν κάποιος του απασχολήσει το μυαλό, ρωτώντας τον κάτι, θα του πέσει αυτό που κρατάει.

Πριν να εμφανιστεί καθαρή η ψυχωτική εικόνα, υπάρχει συνήθως ένα στάδιο που βασανίζεται από έμμονες ιδέες, όπως ότι έχει διαπράξει μία μεγάλη αμαρτία.

Σε καταστάσεις προχωρημένης μανίας, βλέπει και συνομιλεί με δαίμονες και κακά πνεύματα, φαντάζεται φρικτές εικόνες, κυρίως όταν είναι στο σκοτάδι, και έχει παραισθήσεις ότι συνομιλεί με πεθαμένους.

Στο συναισθηματικό επίπεδο διέπεται από άγχος και ανησυχία που του φέρνει υπερκινητικότητα.

Ο ασθενής περπατάει πάνω-κάτω παρακαλώντας επίμονα για βοήθεια. Αισθάνεται ότι αποσυντίθεται και ότι το μυαλό του καταστρέφεται ταχύτατα. Βογκάει, γρυλίζει και υποφέρει από οξύ άγχος και ναυτία, τόσο που νομίζει ότι θα πεθάνει. Βελτιώνεται, κάπως, με τον εμετό.

Δεν μπορεί ούτε να καθίσει, ούτε να σταθεί όρθιος, ούτε να ξαπλώσει και δείχνει πάντοτε την καρδιά του.

Αθλείται επί ώρες στο τέλος κάθε μέρας για να ηρεμίσει και να χάσει λίγο από το φριχτό άγχος του.

Εμφανίζει αντιφατικά συναισθήματα: τάση για εκνευρισμό, τα πιο ασήμαντα πράγματα που αντιτίθενται στην θέληση του, του προκαλούν θυμό, αναποφασιστικότητα σε βαθμό που δεν ξέρει τι θέλει, πολύ αδιάφορη διάθεση χωρίς χαρά ή στενοχώρια, αδιαφορία για τους αγαπημένους του και για την ευχαρίστηση. Είναι απογοητευμένος από τη ζωή του, με θλιβερή και απελπισμένη διάθεση που συνοδεύεται από αθέλητους αναστεναγμούς.

Κυριότερα χαρακτηριστικά του φαρμάκου από τα επιμέρους συστήματα

• Οι πονοκέφαλοι του (συνήθως ινιακοί) συνοδεύονται από μια έκφραση αποβλάκωσης. Μερικές φορές υπάρχει αίσθηση ότι το μυαλό συγκεντρώνεται στο μέτωπο και στα μάτια. Καλυτερεύουν όταν έχει τα μάτια κλειστά.
• Οι βολβοί των οφθαλμών στις βαριές καταστάσεις στρέφονται προς τα πάνω. Οι κόρες είναι διεσταλμένες ή ασύμμετρες και δεν αντιδρούν.
• Συνεχόμενη κίνηση της κεφαλής αριστερά και δεξιά στο μαξιλάρι (rolling the head day and night).
• Πικρή γεύση στον φάρυγγα που αυξάνεται με την λήψη τροφής. Ναυτία χωρίς την δυνατότητα να κάνει εμετό. Αίσθημα πείνας με απέχθεια στην τροφή.
• Πόνος στο επιγάστριο στην περιοχή του πυλωρού. Συχνά έχει δυσκοιλιότητα, κόπρανα σκληρά, λίγα και ζελατινοειδή.
• Ούρα λίγα έως καθόλου. Όταν υπάρχουν, συχνά περιέχουν μαύρο ίζημα «σαν τους κόκκους του καφέ». Επίσης περιέχουν λεύκωμα.
• Στα άκρα εμφανίζει συχνά χορειακές κινήσεις στο ένα χέρι και στο ένα πόδι, ενώ τα άλλα δείχνουν παράλυτα. Μυϊκή αδυναμία, σπασμοί.
• Ο σφυγμός είναι αργός, ασθενικός και ασταθής.
• Ακούει τα υγρά να χύνονται στο στομάχι του (Drinks roll audibly into the stomach).

Διαφορική διάγνωση με άλλα φάρμακα

Τα γενικά συμπτώματα μοιάζουν με το Lycopodium.
• Είναι και τα δύο φάρμακα με εντόπιση στην δεξιά μεριά του σώματος.
• Επιδεινώνονται μεταξύ 4 μμ – 8μμ.
• Εμφανίζει δυσκοιλιότητα.
• Επιδεινώνονται με το κρύο.
• Δεν έχουν ιδιαίτερη δίψα.

Στην κατάθλιψη, κυρίως όταν προέρχεται από ερωτική απογοήτευση, πρέπει να γίνει Δ.Δ. με το Phosphoric acid το οποίο επίσης παρουσιάζει απάθεια. Η διαφορά βρίσκεται στο ότι το Phos ac μπορεί να περιγράψει το πρόβλημα του σε αντίθεση με το Helleborus.

Στην μυϊκή παράλυση Δ.Δ. με το Hydrocyanic acid στο οποίο όμως εμφανίζεται και παράλυση των πνευμόνων και του εγκεφάλου.

Στους πονοκεφάλους Δ.Δ. με Belladonna που επίσης αισθάνεται το μυαλό να συγκεντρώνεται στο μέτωπο.

Στην μυϊκή αδυναμία Δ.Δ. με: Muriatic acid, Opium, Gelsemium, Conium, Saponin, Curare, Kali carbonicum.

Στις μηνιγγίτιδες: Δ.Δ. με: Digitalis (έχει διάχυτο κρύο ιδρώτα στο σώμα), Zinc (υπάρχει ιστορικό καταπίεσης εξανθήματος και ρυθμική κίνηση στα πόδια), Apis στη φυματιώδη μηνιγγίτιδα (σπασμοί στους προσαγωγούς, τα μεγάλα δάχτυλα των ποδιών γυρίζουν προς τα εμπρός).

Στο προψυχωτικό στάδιο, με τις έμμονες ιδέες, Δ.Δ. με Aurum και Lachesis.

 
Ρούμπρικες από το MIND του Repertory

ANSWERING slowly

DELUSIONS devil sees

DULLNESS

STUPEFACTION Convulsions between injuries to head, other

INDIFFERENCE everything to loved ones, to pleasure to relations, to suffering

TACITURN

SIGHING

RANUNCULACEAE FAMILY

1. Anemonean (Adonis, Hepatica, Hydrastis, Pulsatilla)

2. Clematideae (Clematis erecta)

3. Helleboreae (Aconitum, Actea, Aquilegia, Caltha, Helleborus, Staphysagria)

4. Paeoneae (Paeonia)

5. Ranunculeae (R. acris, R. bulbosus, R. ficaria, R. flammula, R. glacialis, R. repens, R. sceleratus)